Prawo pracy

Prawo pracy

Prawo pracy jest tą gałęzią prawa, z którą przeciętny obywatel ma najczęściej do czynienia. Niestety jednak często pracownicy nie zdają sobie sprawy z przysługujących im praw i pozwalają mimowolnie na naruszanie ich uprawnień.

Zaznaczyć należy, że przepisy prawa pracy odnoszą się do osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a nie dotyczą osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia lub umowy o dzieło). 

Kodeks pracy

Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy. Na jego podstawie w obrocie prawnym funkcjonują też układy zbiorowe pracy, regulaminy pracy itd. – które również są źródłami prawa pracy.

Kodeks pracy – urlop

Kodeks pracy przewiduje, że pracownik ma prawo do wypoczynku. Jest to jedno z najbardziej podstawowych praw pracowniczych. W związku z tym w kodeksie pracy znajdują się regulacje odnoszące się do urlopu wypoczynkowego. Nie jest to jednak jedyny rodzaj urlopu, jaki przewiduje kodeks pracy. W ustawie znajdują się również regulacje dotyczące urlopów bezpłatnych, okolicznościowych, urlopów na żądanie, urlopów macierzyńskich i „tacierzyńskich”, wychowawczych, urlopów na poszukiwanie pracy i szkoleniowych. 

Urlop wypoczynkowy przysługuje pracownikowi corocznie i pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Wymiar urlopu może się różnić w zależności od okresu zatrudnienia pracownika. Pracodawca musi udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył prawo do urlopu. Może zaistnieć sytuacja, że pracownikowi będzie przysługiwał urlop uzupełniający – jeżeli w ciągu roku pracownik nabył prawo do urlopu w wyższym wymiarze. Urlop może być podzielony na części – ale jedna z tych części nie może być krótsza niż czternaście kolejnych dni kalendarzowych. 

Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego? Taka możliwość istnieje jedynie wtedy, gdy obecności pracownika w zakładzie pracy wymagają okoliczności, które nie mogły być przewidziane w chwili rozpoczęcia przez pracownika urlopu. Wszelkie koszty poniesione przez pracownika pozostające w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu, pokrywa pracodawca. Niewykorzystany przez pracownika urlop musi być pracownikowi udzielony najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. 

Z urlopem wypoczynkowym wiąże się pojęcie ekwiwalentu pieniężnego. Przysługuje on pracownikowi wtedy, gdy nie wykorzysta on urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Pracownik nie otrzyma ekwiwalentu pieniężnego, jeżeli wraz z pracodawcą postanowią o tym, że pracownik będzie mógł wykorzystać niewykorzystany wcześniej urlop w czasie pozostawania w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę z tym samym pracodawcą. 

Należy pamiętać, że urlop przysługujący pracownikowi jest urlopem odpłatnym, tj. za czas pozostawania na urlopie wypoczynkowym pracownikowi przysługuje takie wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym samym czasie świadczył pracę. Odróżnia to urlop wypoczynkowy od urlopu bezpłatnego. W czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie musi świadczyć pracy, ale również nie otrzymuje wynagrodzenia. Pozostaje jednak nadal w stosunku pracy, a więc chronią go instytucje przewidziane kodeksem pracy. Pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę gdy ten pozostaje na urlopie bezpłatnym. We wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego pracownik nie musi wskazywać przyczyny z jakiej chce skorzystać z takiego urlopu. Należy pamiętać, że pracodawca nie może sam skierować pracownika na urlop bezpłatny. Urlopu bezpłatnego udziela się również wtedy, gdy pracownik ma świadczyć pracę na rzecz innego pracodawcy. Pracodawcy zawierają wówczas porozumienie, w którym ustalają czas świadczenia pracownika pracy, a pracownik musi zatwierdzić to porozumienie wyrażając zgodę w formie pisemnej. Jeżeli urlop bezpłatny trwa dłużej niż 30 dni, to o jego okres jest zmniejszany wymiar urlopu wypoczynkowego. Jeżeli zaś urlop bezpłatny trwa dłużej niż trzy miesiące to pracodawca może pracownika odwołać z urlopu. 

Pracownik ma prawo do czterech dni urlopu na żądanie. Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu na żądanie w terminie wskazanym przez pracownika. Żądanie pracownik jest obowiązany zgłosić najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Należy pamiętać, że limit czterech dni obowiązuje niezależnie od tego, z iloma pracodawcami pracownik pozostawał w ciągu roku w stosunku pracy. 

Szerszego omówienia wymagają urlop macierzyński oraz urlop ojcowski. Pracownicy, która urodziła dziecko lub przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła z wnioskiem o jego przysposobienie, przysługuje urlop macierzyński. W zależności od tego ile dzieci urodziła pracownica wymiar urlopu macierzyńskiego może się różnić. Istnieje możliwość przekazania części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę ojcu dziecka. Urlop ojcowski przysługuje natomiast pracownikom płci męskiej. Jego wymiar wynosi 14 dni. Urlop można wykorzystać jedynie do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia i nie ma możliwości jego przeniesienia na matkę dziecka. 

Urlop rodzicielski przysługuje obojgu rodzicom. Rodzice mogą przebywać na urlopie rodzicielskim jednocześnie. 

Istnieje również możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego. Urlop wychowawczy udzielany jest pracownikowi po to, by mógł opiekować się dzieckiem do ukończenia przez dziecko 6 lat. Jeżeli dziecko jest niepełnosprawne, urlop wychowawczy może być udzielony w wyższym wymiarze. Aby skorzystać z urlopu wychowawczego, pracownik musi pracować co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym. Maksymalny czas urlopu wychowawczego to 3 lata.

Kodeks pracy – nadgodziny

Nadgodziny w języku prawniczym to praca w godzinach nadliczbowych, czyli praca świadczona ponad normy czasu pracy lub ponad dobowy wymiar czasu pracy. Kodeks pracy dopuszcza nadgodziny w sytuacjach konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Nadgodzinami nie jest dodatkowy czas, jaki pracownik poświęcił na świadczenie pracy z własnej woli i nie informując o tym fakcie pracodawcy. Za kodeksowe nadgodziny przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Wysokość dodatku zależy od tego kiedy były świadczone nadgodziny. W zamian za nadgodziny pracownikowi może być również udzielony czas wolny od pracy.

Kodeks pracy – zwolnienie z pracy

Najczęściej pod tym pojęciem pracownicy rozumieją rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, które następuje z winy pracownika. Może ono nastąpić w sytuacji, gdy pracownik dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, popełni przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie na zajmowanym stanowisku, lub też utraci uprawnienia konieczne do świadczenia pracy na danym stanowisku. Od chwili dowiedzenia się przez pracodawcę o zaistnieniu którejś z ww. przesłanek, ma on miesiąc na dokonanie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. 

Rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia jest czymś innym niż zwolnienie pracownika od obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Mimo zwolnienia pracownika od świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, pracownik nadal będzie otrzymywał wynagrodzenie.

Kodeks pracy – przerwa w pracy

Jeżeli wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, ma on ustawowo zagwarantowaną przerwę wynoszącą co najmniej 15 minut, która jest wliczana do czasu pracy. Dodatkową, niewliczaną do czasu pracy przerwę, pracodawca może wprowadzić w maksymalnym wymiarze 60 minut. 

Nadto pracownicy karmiącej piersią przysługują dwie półgodzinne przerwy na nakarmienie dziecka. Przerwy będą dłuższe, jeżeli pracownica karmi piersią więcej niż jedno dziecko. Prawa do przerwy na karmienie nie ma pracownica, która świadczy pracę przez mniej niż 4 godziny dziennie. Jeżeli pracownica pracuje 6 godzin – przysługuje jej jedna przerwa. 

Adwokat Łódź – prawo pracy

Jeżeli w starciu z pracodawcą czujesz się bezsilny to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Żadne z zagadnień związanych z prawem pracy nie jest nam obce.