Prawo rodzinne

Prawo rodzinne uregulowane jest w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Znajdziemy w nim m.in. przepisy odnoszące się do małżeństwa, stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi oraz dotyczące spraw opiekuńczych.

Rozwód

Rozwód jest sposobem zakończenia małżeństwa. W sprawach rozwodowych orzekają sądy okręgowe. Sprawę o rozwód wszczyna się poprzez złożenie pozwu o rozwód. Można żądać, aby sąd orzekł rozwód z orzeczeniem o tym, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego lub żądać rozwodu bez orzekania o winie. Jeżeli rozwodzący się małżonkowie maja wspólne, małoletnie dzieci, sąd orzeknie również o kwestiach związanych z tymi dziećmi, tj. o alimentach, miejscu stałego pobytu dzieci, władzy rodzicielskiej oraz kontaktach z dziećmi. Sąd może również w wyroku rozwodowym orzec o stosunkach alimentacyjnych między rozwiedzionymi małżonkami, sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania stron (w tym również nakazać eksmisję jednego z małżonków), a także dokonać podziału majątku wspólnego. 

Przesłanką orzeczenia rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, tj. więzi fizycznej, emocjonalnej i gospodarczej.

Pozew o rozwód

Przy sporządzaniu pozwu o rozwód warto skorzystać z pomocy adwokata, który opisze okoliczności rozkładu pożycia małżeńskiego, a także pomoże sformułować odpowiednie wnioski dowodowe.

Jak napisać pozew o rozwód? Konstrukcja pozwu o rozwód zależy od okoliczności sprawy. Inaczej sformułowany będzie pozew bez orzekania o winie, inaczej pozew małżonków, którzy mają wspólne, małoletnie dzieci. 

Pozew musi zawierać następujące elementy:

1. Datę i miejsce sporządzenia,
2. Oznaczenie stron (imię, nazwisko, adres stałego pobytu, w przypadku strony powodowej – również numer PESEL),
3. Oznaczenie sądu – najczęściej będzie to sąd okręgowy właściwy miejscowo ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania stron,
4. Petitum – część pozwu, w której należy określić żądanie pozwu – tj. czy domagamy się rozwodu bez orzekania o winie, czy też z orzeczeniem o winie jednej ze stron, jakie mamy propozycje w zakresie uregulowania spraw dzieci, żądanie orzeczenia alimentów itd.; ważną częścią petitum są także wnioski dowodowe – wniosek o przesłuchanie stron, wniosek o przesłuchanie świadków, wniosek o dowód z dokumentów, wniosek o opinię biegłego – istnieje wiele możliwości w zależności od tego, jaki cel chcemy osiągnąć; pozew o rozwód może zawierać również wnioski o zabezpieczenie – np. o zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego czy też kontaktów rodzica z dziećmi;
5. Uzasadnienie – jest to część bardziej opisowa, w której należy wskazać co stoi za decyzją o rozwodzie; należy wykazać, że pomiędzy małżonkami doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, zawrzeć opis sytuacji życiowych i majątkowych stron i dzieci, 
6. Załączniki: odpis zupełny aktu małżeństwa, odpisy aktów urodzenia dzieci, dowód uiszczenia opłaty od pozwu w wysokości 600 zł (uwaga – jeżeli pozew o rozwód zawiera również wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków, należy uiścić dodatkową opłatę), dokumenty na okoliczność sytuacji zarobkowej i majątkowej, relacji między rodzicami a dziećmi, potwierdzające winę drugiej ze stron itd.

Należy pamiętać, że pozew o rozwód, wraz ze wszystkimi załącznikami, składamy w sądzie (lub wysyłamy przesyłką poleconą) w dwóch egzemplarzach, gdyż to sąd, po sprawdzeniu, czy pozew nie zawiera braków formalnych, doręcza pozew drugiemu małżonkowi. 

Istnieje możliwość, aby w sprawie o rozwód ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych. Wówczas należy zawrzeć taki wniosek w treści pozwu, a także załączyć wypełniony formularz oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym. 

Separacja

Jeżeli rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny, lecz jeszcze nie jest trwały, małżonkowie mogą żądać separacji. 

Małżonkowie często pozostają w tzw. separacji faktycznej, jednakże takie faktyczne rozłączenie w sferze formalnej nie wywołuje żadnych skutków prawnych – takie skutki wywoła dopiero separacja orzeczona przez sąd.

Orzeczenia separacji można żądać albo poprzez złożenie pozwu, albo poprzez złożenia wniosku. Wniosek można złożyć w tej sytuacji, gdy oboje małżonków pozostaje zgodnych co do tego, że chcą orzeczenia separacji, a także nie posiadają wspólnych, małoletnich dzieci. 

Pozew lub wniosek o separację w swej konstrukcji będzie właściwie taki sam jak pozew o rozwód. 

Pozew o separację należy opłacić opłatą w wysokości 600 zł, zaś wniosek o separację – opłatą w wysokości 100 zł. 

Rozwód bez orzekania o winie czy z orzekaniem o winie?

Rozwód bez orzekania o winie jest bez wątpienia najszybszą i najłatwiejszą metodą zakończenia małżeństwa. Jedyną przesłanką, jaką będzie badał sąd jest to, czy rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny i trwały. 

Jeżeli małżonkowie chcą rozwodu bez orzekania o winie, a do tego nie mają wspólnych, małoletnich dzieci lub też osiągnęli w sprawach dzieci porozumienie, sprawa rozwodowa może skończyć się już na pierwszej sprawie.

Sprawa o rozwód z orzekaniem o winie wiąże się z rozległym postępowaniem dowodowym. Najczęściej przeprowadzanymi dowodami jest przesłuchanie świadków, dowód z nagrań lub fotografii, a często także raport sporządzony przez prywatnego detektywa. 

Co istotne, w toku sprawy o rozwód można zmienić swoje stanowisko w zakresie orzekania o winie.

Kwestia orzekania o winie ma znaczenie w zakresie orzekania o alimentach między rozwiedzionymi małżonkami.

Podział majątku dorobkowego po orzeczeniu rozwodu

Podział majątku w trakcie rozwodu jest właściwe możliwy tylko w sytuacji, gdy małżonkowie osiągną konsensus w tym zakresie. Jeżeli sąd rozwodowy nie będzie orzekał o podziale majątku, rozwiedzeni małżonkowie mogą dokonać podziału majątku u notariusza lub poprzez złożenie wniosku o podział majątku do właściwego sądu rejonowego. Przepisy nie określają tego, w jakim terminie należy dokonać podziału majątku.

We wniosku o podział majątku należy przede wszystkim wymienić wszystkie składniki, które wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków oraz określić ich wartość. Trzeba również wskazać w jaki sposób podział majątku ma być dokonany. 

Najczęstszą sytuacją jest, że strony nie mogą osiągnąć porozumienia co do wartości poszczególnych składników majątkowych. Wówczas niezbędne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. 

Alimenty

Jeżeli małżonkowie mają wspólne, małoletnie dzieci, to sąd rozwodowy musi w wyroku zawrzeć rozstrzygnięcie w zakresie alimentów na rzecz tych dzieci. Dolną granicę alimentów wyznacza zakres usprawiedliwionych potrzeb dziecka, zaś górną – możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego rodzica. Niestety jednak często bywa tak, że zasądzona kwota alimentów nie jest wystarczająca na pokrycie wszystkich potrzeb dziecka. Przy orzekaniu alimentów sąd powinien kierować się zasadą równej stopy życiowej rodzica i dziecka. Znaczenie ma również zakres wypełniania przez rodzica obowiązku alimentacyjnego poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka. 

Jak już wspomniano wcześniej, obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami kształtuje się w różny sposób, w zależności od tego, czy orzeczono o winie małżonków za rozkład pożycia małżeńskiego. Orzeczenie o alimentach dla rozwiedzionego małżonka jest fakultatywne. 

Gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego, to małżonek niewinny może żądać alimentów o ile jego sytuacja majątkowa pogorszyła się w sposób istotny. W pozostałych przypadkach, aby uzyskać alimenty małżonek musi wykazać, że pozostaje w niedostatku. 

W przypadku rozwodu bez orzekania o winie, możliwość żądania alimentów przez rozwiedzionych małżonków jest ograniczona w czasie – można się ich domagać przez okres do pięciu lat po orzeczeniu rozwodu. W wyjątkowych sytuacjach sąd może przedłużyć ten okres.

W każdym wypadku obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami wygasa, jeżeli małżonek uprawiony wejdzie w nowy związek małżeński.

Ile kosztuje rozwód?

Opłata stała od pozwu o rozwód wynosi 600 zł.

Jeżeli dojdzie do rozwodu bez orzekania o winie, to połowa tej opłaty zostanie zwrócona powodowi ze skarbu państwa, a dodatkowo pozwany będzie musiał zwrócić małżonkowi kwotę 150 zł. Finalnie więc rozwód bez orzekania o winie będzie kosztował 150 zł.

Jeżeli jednocześnie w rozwodzie chcemy dokonać podziału majątku, należy uiścić dodatkowo opłatę w wysokości 300 zł (w przypadku zgodnego projektu podziału). 

Opłacie podlegają również wnioski o zabezpieczenie składane w toku sprawy o rozwód. Opłata od wniosku o zabezpieczenie wynosi 100 zł. Nie trzeba opłacać wniosku o zabezpieczenie ujętego w treści pozwu oraz wniosku o zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego (o ile wniosek ten składa uprawniony). 

Dodatkowe koszty to np. koszty związane z opiniami biegłych, wynagrodzenie prywatnego detektywa, wynagrodzenie adwokata.

Trudno zatem oszacować ile finalnie może kosztować sprawa rozwodowa.

Należy pamiętać, że osobom, które nie są w stanie ponieść kosztów we własnym zakresie, przysługuje prawo do ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub w części oraz prawo ustanowienia pełnomocnika z urzędu.